Wie kent niet het begrip ’Indian Summer’? Na een droge periode krijgen vooral de esdoorns in de Verenigde Staten en Canada de meest fantastische herfstkleuren! Van intens oranje tot scharlakenrood in de meest waanzinnige kleurencombinaties. Maar ook in onze eigen tuinen kunnen we genieten van de kleuren van de herfst. Hoe ontstaan herfstkleuren eigenlijk?
Het ontstaan van een herfstkleur
Een herfstkleur ontstaat op het moment dat het chlorophyl in de bladgroengroenkorrels wordt afgebroken door de lagere herfsttemperatuur. De andere kleurpigmenten worden dan opeens zichtbaar en dat kunnen bruine, gele, oranje of rode tinten zijn. Deze warme tinten zijn typische herfstkleuren. Tuinontwerpers maken uw tuinbeleving intenser door in het beplantingsplan planten toe te passen met fraaie herfstkleuren.
Bomen met een mooie herfstkleur
Japanse esdoorns (Acer palmatum) staan bekend om hun prachtige herfstverkleuring! Acer palmatum cultivars zijn vaak struikvormers, dus met meerdere stammen, maar soms enorm hoog en imposant. Boomvormende esdoorns zoals Acer rubrum (rode esdoorn), Acer saccharum (suikeresdoorn) en in iets mindere mate Acer saccharinum (witte esdoorn, zilveresdoorn) laten ook een prachtige herfstverkleuring zien! Nederland heeft een echt Aceretum waar meer dan 1000 verschillende Japanse esdoorns te bewonderen zijn. Ga eens een keer in het najaar kijken in het Aceretum bij Kwekerij Esveld in Boskoop en geniet van de kleurenpracht!
Naast de Japanse en andere esdoorns staan ook andere boomsoorten bekend om hun schitterende herfstkleur: (+ = geschikt voor kleine tuin)
Aesculus glabra (Kastanjesoort) - Oranje
Amelanchier arborea ’Robin Hill’ (Krentenboom) - Geel tot rood +
Ginkgo biloba (Japanse notenboom) - Knalgeel
Gleditsia triacanthos (Valse Christusdoorn) - Diepgeel
Koelreuteria paniculata (Chinese vernisboom, blazenboom) - Oranje +
Liquidamber styraciflua (Amberboom) - Oranje tot wijnrood. Afhankelijk van de cultivar. (+)
Nyssa sylvatica (Zwarte tupeloboom) - Rood met glimmend blad
Quercus palustris (Moeraseik) - Intens oranje
Sorbus domestica (Lijsterbessoort) - Geel-oranje
Heesters of struiken met een mooie herfstkleur
In mijn beplantingsplannen verwerk ik altijd sierheesters en andere planten met een fraaie herfstkleur. Ik vind het belangrijk dat de verschillende seizoenen goed voelbaar en zichtbaar zijn. In het vroege voorjaar laat ik het liefst gele bloei zien. Niet intens zomergeel maar licht en fris voorjaarsgeel. Om het in bokbier uit te drukken: Lentebok is fris en fruitig; herfstbok is gerijpt en vol. Zo zouden de kleuren in de tuin ook moeten zijn!
Wat een belangrijk punt is bij de keuze van de herfstheester is de grondsoort (klei,veen, zand) en de waterhuishouding (droog versus nat). Niet alle heesters zijn geschikt voor elk type bodem!
De volgende heestersoorten staan bekend om hun prachtige herfstkleuren:
Acer palmatum - Japanse esdoorn. Zeer veel cultivars afwijkend in hoogte, breedte, bladvorm, bladkleur, stengelkleur, habitus en nog veel meer kenmerken...
Amelanchier lamarckii - Krentenboom. In ieder seizoen mooi! Maar in het najaar met een rijke schakering aan oranjerode herfsttinten. Aanrader!
Cornus alba ’Sibirica’- Witte kornoelje. Mooie struik; gemakkelijk in toom te houden; met in de winter rode strengels en een in de herfst een prachtige licht roze-rode herfstkleur.
Enkianthus campanulatus - Pronkklokje. Diep oranje-rode herfstverkleuring, Groeit langzaam en staat graag op iets zure grond. +
Euonymus alatus (’Compactus’) - Kardinaalsmuts. Schitterende roze-rode herfskleur. +
Cornus florida ’’Rubra’ - Amerikaanse kornoelje. Zeer fraaie donker roze-rode herfstkleur.+
Cotinus coggygria - Pruikenboom. Prachtige oranje-rode herfstkleur. +
Fothergilla major - Lampenpoetsersstruik. Intens oranje. +
Hydrangea quercifolia ’Flemygea’. Een eikenbladhortensia met een herfstkleur als een goede Bourgogne. +
Rhus typhina - Fluweelboom. Echt een beauty met een oranje-rode herfstkleur. Wel in een metselkuip zetten met open bodem in verband met hinderlijke worteluitlopers!
Klimplanten met een mooie herfstkleur
Jazeker! Er bestaan ook klimplanten met een mooie herfstkleur waarbij de wilde wingerd-soorten de hoofdprijs winnen. Maar ook de druif kan er wat van! Interessante klimplanten met een herfstkleur zijn:
Parthenocissus quinquefolia ’Engelmannii’ - Wilde wingerd met een vijftallig samengesteld blad. Onvergetelijke herfstkleur!
Parthenocissis tricuspidata - Wilde wingerd met een esdoornachtig blad. De verkleuring varieert van oranje tot diep wijnrood.
Trachelospermum jasminoides - Toscaanse jasmijn, sterjasmijn. Helderrode herfstverkleuring maar deels bladhoudend.
Vitis coignetiae - (Sier) druif met een wijnrode herfstkleur.
Vaste planten met een herfstkleur
Ook vaste planten geven soms een mooie verkleuring. Vaste planten zijn planten die in het najaar of winter bovengronds afsterven om in het voorjaar opnieuw te verschijnen... als duveltjes uit een doosje.
Mooie verkleuringen geven:
Amsonia - Stermaagdenpalm. Echt geel!
Aruncus aesthetifolius - Geitenbaard. Oranje-rood. Mooi!
Hosta - Funkia, hartlelie, hosta. Mooie gele en oranje tinten.
Hagen met een herfstkleur
De beukenhaag heeft de mooiste herfstkleur! De herftskleur is meestal oranje.
Fagus sylvativa - Gewone beuk
Fagus sylvatica ’Atropunicea’ - Rode beuk
Siergrassen met een herfstkleur
Siergrassen met een mooie halmverkleuring zijn oa.:
Molinia arundinacea ’Karl Foerster’ - Een pijpestrootje met een mooie oranjeherfstkleur.
Panicum virgatum - Pluimgierst, vingergras
Schizachyrium scoparium ’Blue Heaven’ - Klein prairiegras. Bijzondere roze rode kleuren in het najaar en grijsgroen in de zomer.
In vrijwel iedere tuin is het mogelijk om een herfstkleur te kiezen en toe te passen. In combinatie met wintergroene planten komen deze kleuren nog meer tot hun recht. In een mooie tuin bedraagt het percentage gewenste (opvallende) herfstkleurplanten ongeveer 5% tot 10% procent.
Niet alleen herfstkleuren spelen een rol bij de aanplant van uw tuin. Ook is het belangrijk dat er in ieder seizoen iets te beleven is en dat de nectar, bessen en vruchten een meerwaarde hebben voor het dierenleven in uw tuin.
Tips:
Tip 1: Gebruik planten met herfstkleuren
Zorg ervoor dat er in het beplantingsplan minstens 1 plant toegepast is met een fraaie opvallende herfstkleur.
Tip 2: Varieer in herfstkleuren
Let bij het samenstellen van een plantenborder op een variatie in herfstkleuren of kies bewust voor kleine tintverschillen. Herfstkleuren bestaan in geel, oranje rood en bruintinten.
Tip 3: Zorg voor contrast met groen
Herfstkleuren komen nog beter tot hun recht wanneer er in de omgeving wintergroene sierheesters of coniferen staan.
Tip 4: Bezoek de Tuinen van Appeltern in de herfst
Bijna alle foto’s bij dit artikel zijn gemaakt in De Tuinen van Appeltern. Dit is een prachtige locatie om in het najaar te genieten van de herfstkleuren. Meer informatie over De Tuinen van Appeltern.
Auteur: Gilbert de Jong (Schetsservice)
Foto’s: Gilbert de Jong, Cor van Gelderen
